“Το γύρισμα της μανιβέλας” στο Γαλλικό Ινστιτούτο 21/10/2011

Παρουσίαση “Το γύρισμα της μανιβέλας” στο Γαλλικό Ινστιτούτο 21/10/2011 από Γάλλο Πρόξενο Christian Thimoniez, Γιάννη Τζανή, Μελίτα Τόκα Καραχάλιου, Βασίλη Καραγιάννη.

Το γύρισμα της μανιβέλας Μέσα στη Σαχάρα του πνευματικού μας υπάρχουν και οάσεις. Εάν ο Pierre Loti κατ' εξοχήν εξωτικός μυθιστοριογράφος της Λογοτεχνίας του 19ου αιώνα, ένας γαλλόφωνος μυθιστοριογράφος, μία αυθεντική φωνή μας ταξιδεύει στα βάθη της Αφρικής Κονγκό, που εμείς γνωρίζουμε ελάχιστα τη λογοτεχνία αυτής της χώρας και γενικότερα για την Αφρικανική λογοτεχνία. Ο πιο γνωστός σε μας είναι ο Σενεγαλέζο Σενγκόρ (1906-2001), με έργα του όπως ποιήματα», «Γυναίκα μαύρη», «Ανθολογία νέγρικων ποιημάτων», «Poemes divers», «F «Anthologie des poemes negres nouvea υπάρχουν Ευρωπαίοι συγγραφείς, όπως ο Γ Exupery, που έγραψε λογοτεχνικά έργα σχετικά με την Αφρική, όπως π.χ. : «Γη των ανθρώπων» «Terre de hommes », κ.αλ.
«Από το χάος ερχόμαστε, στο χάος πηγαίνουμε». Το μεσοδιάστημα το λέμε Ζωή», αναφέρει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική του.
Η ζωή θα μπορούσε να παρομοιαστεί με οριοθετημένη, ανάμεσα σε δύο ερωτηματικά, λέει ο Julien Kilanga Musinde στο μυθιστόρημα του με το συμβολικό τίτλο «Το γύρισμα της μανιβέλας.
Και αυτήν τη ζωή ξεδιπλώνει μέσα στις σελίδες ο Ζοζουέ, ο ήρωας -αφηγητής, ένα αγροτόπαιδο, χωρίς να ξεχνά τις συμβουλές του, που δεν ήτανε χριστιανοί, να μείνει παράδοση του, στη φωνή των προγόνων το χωριό του και φεύγει για σπουδές. Προοδευτικά από την θέληση για μάθηση, αποκτά δική το χτίζοντας έναν ατσάλινο χαρακτήρα. Το περιβάλλον επέδρασε στην παιδεία του. Γνώρισε τα κυρίαρχα αρχαία φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή που αποτέλεσε και τη βασική του παιδική κατοπινή του εξέλιξη. Μέσα από την καινοτομία των πραγμάτων προκύπτουν εσωτερικά πολλά διλήμματα και ερωτηματικά, προβληματισμούς. Ο Ζοζουέ καλλιεργεί και προχωρεί επαγγελματικά, μάχεται για του. Κατακτά επάξια ανώτατα αξιώματα.
Αποκτά οικογένεια, σύμφωνα με την έννοια των γονιών του. Κάτω όμως από ένα καθεστώς επικίνδυνα πολυτάραχο, αποφασίζει να φύγει από τη βάζει καινούργιους στόχους. Το πεπρωμένο επαληθεύει επαγγελματικά και στην πολυπληθή πόλη του Βουγιέ. Το έργο του Ζ.Κ.Μ. που κατατάσσεται στη γαλλόφωνη λογοτεχνία εκτυλίσσεται σε ιστορικό, λογοτεχνικό, φιλοσοφικό. Είναι ένα όχημα που μας μεταφέρει τον εξωτισμό, τον πολιτισμό της πατρίδας του, τους στοχασμός πάνω στα πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης, μας έδωσε ένα έργο μεγάλης παιδείας. Μας περιγράφει διαφορετικά ήθη και παραδόσεις. Θα αναφερθώ στη φράση εξασφαλίσει τη φιλοξενία των ανιψιών που θα θελήσουν να έρθουν για διακοπές στο χωρίο μας;
Ο πατέρας θέλει να μεταγγίσει το έθιμο, την παράδοση γιο του με το κέρατο του βουβαλιού: «οφείλεις να πιεις κρασί φοινίκων μέσα από το κέρατο του σύμβολο δύναμης, κουράγιου και επιτυχία Επίσης η συνομιλία με τα πνεύματα των προγώνων μέσα στην φύση, που θεωρείται ένας ναός Το θέμα γάμου του Ζοζουέ, ν’ αποκτήσει πολλά παιδιά για να υπερασπιστούν τη γη τους.
Όλα αυτά δημιουργούν την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία κινείται το ανήσυχο πνεύμα του συγγραφέα. Χωρίς αμφιβολία, ο λογοτέχνης που έχει συναίσθηση της αποστολής του, ξέρει πως οι ιδέες πρέπει ν’ αναπτύσσονται σ'ένα άρτιο κείμενο με προεκτάσεις. Ο άνθρωπος στην πλατιά έκφραση, η μοίρα του, η ζωή και ο θάνατος αναφέρονται μέσα από την πανανθρώπινη αρχαία Ελληνική σκέψη Επίκουρος Σωκράτης καθώς και την Ευρωπαϊκή: Σαρτρ.
Απόμακρος οραματιστής πιστεύει πως οι δημιουργοί μπορούνε να κάνουν τον κόσμο πιο ανθρώπινο. Στο γράμμα στη σκιά του, ο αφηγητής- συγγραφέας λέει χαρακτηριστικά: «να κάνω τον κόσμο πιο ανθρώπινο, πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των σκιών μου, των ομοίων μου. Η φράση αυτή μου θυμίζει Spinosa αποκαλούσε «Causa sua», υπόθεση δική μας. Μοίρα του ανθρώπου είναι ο θάνατος, ξαναγύρισμα στο χώμα, από κει που άρχισε η ζωή.
Ο Ζοζουέ μιλώντας στους φοιτητές του που τους θεωρούσε καινούργια σπορά, αναφέρεται στο έργο του Andregide, εάν ο σπόρος δεν πεθάνει». Ο σπόρος όμως πεθαίνει για να βλαστήσει ένα άλλο δέντρο. Αυτός είναι ο νόμος της διαλεκτικής υπαρξιακής δυναμικής. Το θετικό γίγνεσθαι ενός όντος περνά από την αναγέννηση. Το όραμα του Ζοζουέ ήταν και όραμα του ίδιου του συγγραφέα αφού ο Ζοζουέ είναι ο ίδιος ο Ζ.Κ.Μ.
Ο Γιώργος Φρέρης χαρακτήρισε αυτοβιογραφία- αγιογραφία για την ακεραιότητα τον ιδεαλισμό, την υπευθυνότητα του σοφού αφηγητή συγγραφέα, που είναι ένας πολύπλευρος, πολυσύνθετος άνθρωπος.
Ο λόγος του ακριβής, νυστέρι χειρουργικό πυκνός και καθαρός, κρουστός και λιτός στις εκφράσεις του έχει αναμφισβήτητα τις ρίζες του στο εύρος της παιδείας του. Παιδί με αίμα Κονγκολέζικο, πατά γερά στην Αφρικάνικη και ισορροπεί στην Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία π συγγραφέας Ζ.Κ.Μ. με την τέχνη της γραφής του μας μεταφέρει σ’ ένα άλλο σύμπαν, που δεν είναι δικό μας, αλλά έχει πολλές ομοιότητες. Θ’ αναφερθώ σύντομα και στην μετάφραση του έργου. Ο 17ος αιώνας στη Γαλλία θεωρείται ως η χρυσή εποχή για τις «ωραίες άπιστες». Η έκφραση χρονολογείται από την εποχή αυτή, οφείλεται στον Menage και αφορά στις μεταφράσεις του Perrot d'Albancourt, ο οποίος λέει:
«Μου θυμίζουν μία γυναίκα που αγάπησα πολύ στην Tours, που ήταν ωραία αλλά άπιστη. Η έκφραση άπιστη, συνάδει στην καταδίκη κάθε ελεύθερης μετάφρασης. Η διαμάχη ανάμεσα στους όρους ωραία είναι υπαρκτή. Μετάφραση πιστή αλλά σε τι Ο Mounin λέει: ο όρος πιστή είναι απροσδιόριστος. Οι μεταφράσεις, όπως οι γυναίκες για να είναι τέλειες πρέπει να είναι συγχρόνως πιστές και ωραίες.
Ο όρος πιστή θεωρείται συνώνυμος με τον όρο καταλεκτικοτητα (fidelite) λέξη προς λέξη είναι μια έννοια πολυδιάστατη και η προσχηματική τυπική αντιστοιχία καλύπτει, συμπεριλαμβάνει και την αντιστοιχία των διαφόρων μορφών γραφής στυλ. Εγώ προσπάθησα να κινηθώ ανάμεσα στους δύο αυτούς άξονες, να δώσω μία μετάφραση όσο το δυνατόν πιο πιστή και συγχρόνως ωραία, με γλώσσα κατά τον Γ.Φρέρη προσεγμένη, σχεδόν ποιητική.
Ευχαριστώ θερμά τον Ζ.Κ.Μ. που μου εμπιστεύθηκε το έργο του για να εμπλουτίσουμε τις επαφές μας με τις εξωτικές λογοτεχνίες και τις εκδόσεις Αρμός. Σας ευχαριστώ.